Aktywność kulturowa jednostki nie byłaby możliwa bez swoistej edukacji kulturalnej, która nie ogranicza się tylko do przekazywania informacji o zjawiskach kulturowych, ale również wywołania sytuacji wymagających określonego stopnia działań kulturalnych jednostek ludzkich i grup społecznych . Rozwój osobowości jednostki, jak i sam proces kulturyzacji przebiega na wielu płaszczyznach i trwa przez całe życie.
Upowszechnianie kultury nie było by możliwe bez rewolucji oświatowej, gdzie każda szkoła staje się ogniskiem upowszechniania kultury . Już od przedszkola nauczyciele winni wzbudzać w dziecku potrzebę kontaktu z kulturą. Niestety, w skali historycznej, rola szkolnictwa w promowaniu wzorców kultury diametralnie się zmniejszyła. Jest to wynikiem powstania i rozwoju kultury masowej, która dziś w znikomym stopniu współdziała z instytucjami zajmującymi się edukacją.
Obok szkół ogromną rolę w upowszechnianiu kultury mają wszelkie instytucje kulturalne, które statutowo zostały powołane by sprawnie zająć się organizacją kultury. Do takich placówek zaliczamy: domy kultury, ośrodki i kluby kultury, świetlice, galerie sztuki, ośrodki badań i dokumentacji zabytków, biblioteki, muzea itp.
Ważne miejsce w upowszechnianiu kultury zajmują środki masowego przekazu, do których zaliczamy przede wszystkim książkę, prasę, film (kino), radio i telewizję.
Najstarszym i chronologicznie pierwszym środkiem masowego komunikowania jest książka . W ramach kultury masowej nastawionej, na przede wszystkim na zysk, promuje się typ literatury bez większych ambicji artystycznych, mającej za to ogromny zasięg czytelniczy. Oczywiście, obok literatury dla mas, pojawiają się książki, które uznawane są za niezwykle cenne, tzw. literatura piękna. Mimo, iż książka jest jednym z podstawowych nośników kultury, dość przystępnym i atrakcyjnym dla poszczególnych odbiorców, wciąż traci potencjalnych czytelników na rzecz audiowizualnych środków masowego przekazu.
Rola książki w życiu kulturalnym została również ograniczona przez ogromną popularność prasy codziennej i periodycznej, która łatwo wpływa na świadomość ludzką. Za jej pośrednictwem człowiek może zostać wprowadzony w wielkie dziedzictwo kulturowe, gdyż prasa należy do najbardziej dostępnych mediów. Dostępność ta przejawia się, między innymi, w dużej łatwości udostępniania danego pisma innym osobom. Dzięki tej właściwości, prasa może być traktowane jako jeden ze skuteczniejszych środków promowania określonych wartości. Podobnie jak i książka, prasa utraciła swoisty monopol przez pojawienie się filmu.
Narodziny kina i filmu spowodowały natychmiastowe reperkusje w obszarze kultury. Jednym z kluczy, wyjaśniających tajemnicę atrakcyjności filmu i kina, jest fakt, iż oferuje on człowiekowi komunikowanie, które jako proces przyczynia się do zbudowania wspólnoty wśród odbiorców obrazu filmowego . Wartości, które proponuje kino i film, to przede wszystkim wartości estetyczne, duchowe, molarne i społeczne. Oczywiście by film mógł nieść ze sobą jakiekolwiek dobro, musi ukazywać odpowiednie treści, co już zależy od samych producentów i sponsorów filmowych. Niesyty, w dzisiejszych czasach kino zostało spopularyzowane przez filmy komercyjne, nastawione na zysk, a nie na promowanie jakichkolwiek wartości. Należy podkreślić jednak fakt, iż obok hollywoodzkich produkcji, istniej kino niezależne, które stara się ukazać swoim widzom choć odrobinę dobrego smaku i piękno otaczającej nasz rzeczywistości.
[page]
Obok kina i filmu ważnym elementem w budowaniu kultury, odwołującym się do zmysłu słuchu, stało się radio. Jego podstawowym środkiem wyrazu jest słowo i muzyka. A metodami, po które najczęściej sięga to odpowiednio stosowana selekcja treści, argumentacja budowana na emocjach oraz różne formy rozrywki . Słuchowiska literackie, quizy, różnego rodzaju magazyny rozmaitości, reportaże a także programy muzyczne mogą mieć wieloraką wartość kształtującą zmysł kulturalny. Na przykład: audycje pomagają, w szczególności dzieciom i młodzieży, w zrozumieniu i odczytywaniu piękna trudniejszych utworów oraz pośredniczą w tworzeniu i kreowaniu wzorców kulturalnych . Jest niemalże wszechobecne , dlatego też jego oddziaływanie na odbiorców jest dość duże.
Upowszechnianie kultury odbywa się również za pośrednictwem telewizji, która łączy obraz i słowo, przez co posiada zalety filmu i radia. Telewizja przewyższa wszystkie inne środki audiowizualne tym, iż pokazuje nie tylko to, co było, ale i to, co jest i co się dzieje w danej chwili. Może ona pokazywać bezpośrednio rzeczywistość lub posługiwać się filmami czy tez innymi środkami technicznymi, stwarzającymi bogate możliwości doboru materiałów i form ich pokazywania . Telewizja doprowadziła do konfrontacji kultury i masowej publiczności . Umożliwiła rzeszy widzów pośredni kontakt z działami i wartościami kultury, który wielokrotnie jest ograniczony dla poszczególnych warstw społecznych. Częstokrotnie to telewizja uczy i pozwala zrozumieć ludziom wartość poszczególnych symboli i innych elementów składających się na kulturę.
Jednakże żadne szkoły, instytucje ani środki masowego komunikowania nie mają tak dużego znaczenia w procesie kulturyzacji, jak system wychowawczy, zakorzeniony w każdej społeczności. To właśnie najbliżsi powinni tak oddziaływać na jednostkę, by kulturę postrzegała, jako coś istotnego i niezbędnego do osobistego rozwoju. W końcu kultura to społeczne zwyczaje, narzędzia, sposoby myślenia, które nie są wytworem chwili, lecz skumulowanym produktem ludzkiej aktywności trwającej przez dłuższy czas, a które przekazywane są z pokolenia na pokolenia. Dzięki tradycji kulturowej język, wartości, normy oraz inne elementy kultury mogą trwać dalej i ulegać ciągłym modyfikacją. Proces upowszechniania kultury musi być zatem zintegrowany zarówno z wychowaniem, edukacją oraz działalnością różnorodnych instytucji kulturalnych, jak i z innymi środkami promującymi wartości kulturalne, tak by mógł skutecznie wywierać wpływ na jednostkę.
Tekst wykorzystany w pracy licencjackiej na podstawie literatury przedmiotu
Literatura